Staan, staan en nog eens staan…

Bij de meeste Chinese krijgskunsten wordt het ‘staan’ (zhanzhuang, 站樁) als een belangrijke basisoefening gezien. Sterker nog, er zijn zelfs stijlen, bijvoorbeeld Yiquan (意拳),  die hun hele lessysteem hierop hebben gebaseerd. Het ‘staan’ kom je in in vele variaties tegen: in een lage paardenstand (mabu, 馬步), op normale hoogte, met armen hoog, met armen laag, etc.  Elke variatie heeft zijn eigen voor- en nadelen en elke school zijn eigen reden waarom het ‘staan’ geoefend moet worden.

Een paar redenen waarom wij staan:

• Zorgen voor fysieke uitlijning/constructie
  Wanneer je fysiek uitgelijnd bent, door onder andere je gewrichten te openen, kan er een vrije circulatie van bloed en qi ontstaan.
• Cirkel/bal gewaarwording
  Na veel en correct ‘staan’ krijg je op den duur een armcirkel gewaarwording.
• Rust vinden
  Rust vinden is het makkelijkst door zo min mogelijk te bewegen. Door het open zijn ontstaat er de mogelijkheid om af te dalen in jezelf en in het moment te komen.

Om de fysieke voorwaarden te creëren tot goed staan is het belangrijk om aan de volgende drie aspecten te voldoen :

1. Gewrichten moeten open zijn
2. Hangen aan een vleeshaak
3. Staan alsof je geduwd wordt

De lente in aantocht

Hoewel de Chinese kalender al een paar weken zegt dat de lente is aangebroken is het buiten nog steeds koud. De zachte lente weer lijkt dan ook dit jaar op zich te laten wachten. Desondanks is de seizoenswisseling energetisch voelbaar. Misschien herken je het zelf wel: in plaats van de ochtend de rug toe te keren ben je eerder geneigd om ’s ochtends je bed uit te komen en heb je plots meer drijfveer om iets te ondernemen. Dit zijn typische gevolgen van de yang qi die de lente met zich meebrengt.

De seizoensverandering, waarbij we de koude winter achter ons laten en verruilen voor een lente met opkomende yang qi, vraagt echter ook veel van ons lichaam. Als je in de winter te veel van jezelf hebt gevraagd of bij de eerste straaltjes zon van de lente te hard van stapel loopt, kunnen er makkelijk klachten ontstaan die gerelateerd zijn aan nier zwakte of lever qi stagnatie (respectievelijk gekoppeld aan winter en lente). Voorbeelden hiervan zijn: onderrugpijn, duizeligheid, hoofdpijn, hooikoorts, emotionele schommelingen, menstruatieklachten, spijsverteringsproblemen, etc. Natuurlijk kunnen we met acupunctuur heel veel van deze klachten prima behandelen, maar uiteindelijk is voorkomen beter dan genezen. Dus zorg dat je voldoende beweegt om je qi goed in circulatie te houden met bijvoorbeeld Tai Chi en Qigong oefeningen (met name de vijfde en zesde baduanjin oefeningen zijn heerlijk voor je onderrug!), en zorg dat je voeding aansluit op de seizoenen.

Mystieke kunsten

Of het nu om westerlingen of Chinezen gaat, Chinese geneeskunst en krijgskunst hebben voor velen een mystiek karakter. Qi, dantian, yinyang, wuxing, etc. laten veel aan de verbeelding over en het is voor velen juist dit mystiek karakter dat zo aanspreekt. Belangrijk voor het bestuderen en goed worden in deze kunsten is te beseffen dat ze verre van mystiek zijn en juist heel pragmatisch zijn. Het zijn immers van oudsher heel praktijk gerichte kunsten:

1. Chinese geneeskunst moet op wetenschappelijke wijze mensen kunnen genezen (lees wetenschappelijk als in dezelfde gevallen met dezelfde methode hetzelfde resultaat boeken), want het gaat om mensen levens!
2. Chinese krijgskunst moet je een gevecht mee kunnen winnen, want het gaat om je eigen leven!

Los van het feit dat sommige het belangrijk vinden om het mystiek te houden (want het is goed voor de verkoopcijfers), zijn de kunsten voor een buitenstaander inderdaad vaak lastig te doorgronden. Een aantal redenen hiervoor zijn:

• Terminologie
  De kunsten bezigen dezelfde terminologie, maar vaak met een heel andere betekenis. Een mooi voorbeeld is het woord dantian dat bij de innerlijke alchimie, krijgskunst en TCM gebruikt wordt. Bij de innerlijke alchimie gaat het om de medicijn tot onsterfelijkheid die je rond je navelhoogte creëert door speciale oefeningen en meditatie. Krijgskunst beoefenaars gebruiken het woord ook, maar voor hen gaat het om de gewaarwording van een zwarte kogel waaruit bewogen wordt. In de TCM hebben we het eigenlijk alleen over dantian wanneer we het over een heel specifiek aspect van de nieren hebben.
• Gebrek aan achtergrondkennis
  De klassieken worden niet vanuit het juiste historisch en cultureel perspectief bestudeerd. Een goed voorbeeld hiervan is de uitspraak hanxiong babei (含胸拔背) uit de Tai Chi klassieken. Vrij vertaald staat er “de borstkast invallen en de rug uitsteken”. Een foute voorstelling van iemand met een bochel is hiermee heel snel gemaakt. Echter, is het helemaal niet de bedoeling dat we als Frollo uit “De klokkenluider van de Notre Dame” erbij gaan lopen en gaat het er alleen om dat je de wervelkolom uitlijnt. De uitspraak is een correctie voor mensen die militair recht staan (je kent ze wel: soldaten met een holle onderrug). In de begindagen van Tai Chi waren (een deel van) de studenten  militair opgeleid of hadden een basis in shaolin stijlen en stonden die daar dus met vooruitgestoken borst en een holle onderrug te oefenen.
• Drie lagen
  Een derde reden is dat de relatie tussen de drie lagen over het hoofd wordt gezien. Wanneer we zaken aan een westers publiek uitleggen dan wordt vaak vergeten dat het energetisch lichaam een uiting heeft in het fysieke. In andere woorden: een energetisch proces heeft als we het goed bekijken altijd een fysiologisch proces en andersom. Deze hoeven echter niet één op één te zijn. Zo kan een energetische proces meerdere fysieke uitingen hebben en vice versa. Voor ons, wij als product van de huidige maatschappij, is het fysieke niveau vaak makkelijker te begrijpen en een betere ingang om te beginnen.

Dit allemaal gezegd hebbende wil het niet direct zeggen er geen valkuilen meer zijn. Zeker wanneer je les hebt van Chinese meesters, hoe beroemd die ook mag zijn, zul je merken dat ze steevast kennis doseren of dat ze hele mystieke uitleggen geven. Ga er echter vanuit dat voor alles in deze kunsten een hele pragmatische reden bestaat, die op meerdere levels uitgelegd kan worden.

(On)bewust gezond leven

Wanneer over de Chinese levenswijze wordt gesproken kom je al gauw stellingen als “De oude Chinezen leefden volgens de seizoenen”, “De oude Chinezen begrepen de vijf elementen, yin-yang, etc.” tegen. Meestal worden deze stellingen gebruikt om te laten zien hoever wij in het westen wel niet zijn verwijderd van gezond en bewust leven.

Als je de klassieken erop naleest, dan krijg je ook de indruk dat men vroeger verstandiger was: de Huangdi Neijing (tot op de dag van vandaag een van de belangrijkste TCM klassieken) begint zelfs met een uitleg over de invloed van levensstijl, omgeving, en seizoenen op de mens! Het is dan ook makkelijk te denken dat het vroeger beter was, en ja dat is ook enigszins waar. De mensen van toen leefden in zekere zin gezonder dan wij vandaag de dag: zij hadden immers geen afleiding van onze smartphones, zij hadden geen koelkast om eten in te bewaren, zij hadden geen vliegtuigen die eten uit andere delen van de wereld binnenbrachten op foute seizoenen, zij hadden geen kassen waar groente verbouwd werd uit andere delen van de wereld, etc.. Dit alles betekent echter niet dat men bewust was van de TCM principes die in de klassieken genoemd worden. Het leven volgens deze principes was eerder een praktisch gevolg, dan dat men zich er bewust van was.

Bij mij thuis zie ik dit heel goed terug bij mijn eigen moeder. Opgevoed in een traditioneel gezin weet zij voor de meeste kwaaltjes wel een smerig kruidendrankje als remedie (en het erge is dat ze nog werken ook), praat zij over hitte en koude, stelt zij het dieet af aan de seizoenen, doet zij elke dag haar rek- en strekoefeningen. Je zou bijna denken dat ze de klassieken gelezen heeft. Echter als ik haar om uitleg vraag waarom een bepaalde kruid gebruikt wordt, dan krijg ik meestal het antwoord dat mijn oma het zo deed en zij het weer van haar neef had geleerd, een TCM arts. Haar manier van het Chinees geneeskundig denken toepassen is vergelijkbaar met onze gemiddelde moderne insteek: bij hoesten drink je een hoestdrankje, bij koorts slik je een paracetamol en ’s winters eet je erwtensoep. In mijn moeder’s geval werkt dit prima, mits zij zich volgens het receptenboek van m’n oma werkt. Je ziet dat het echter fout gaan wanneer zij nieuwe informatie van buitenaf krijgt, die minder genuanceerd is. Bijvoorbeeld adviezen van vriendinnen: dit goedje is goed voor lage rugpijn. Omdat zij zich niet bewust is van het TCM model, wordt het goedje makkelijk geschikt geacht voor alle type lage rugpijn…

Welk bedelsnoer?

Onder het theeleuten vroeg mijn Boeddhistische leermeester mij ooit eens welk bedelsnoer het meest geschikt was voor meditatie. Was het die van hout, van jade of van steen?

Verbaasd keek ik hem aan en antwoordde ik hem niet helemaal begrijpend:

“Maar Shifu, de bedelsnoer die je oppakt en waarmee je begint te mediteren is toch de beste?”

Bij het horen van mijn antwoord barstte hij in het lachen uit, want hoewel hij eigenlijk heel iets anders wilde uitleggen, raakte mijn antwoord wel de kern.

Waarom het bovenstaand verhaal? Recentelijk kreeg ik de vraag over de verschillende Tai Chi vormen die er zijn. Naast de gestandaardiseerde 24 en 42 wedstrijdvormen, hebben we natuurlijk ook nog de 108 vorm van de Yang familie, de yilu en erlu uit de Chen stijl en ga zo maar door. Welke je doet is aan de ene kant belangrijk, want ze onderwijzen specifieke dingen (lees ook het boek van mijn leraar: 108-vorm Yang-stijl Tai Chi – de namen van de vorm). Aan de andere kant is welke je doet eigenlijk irrelevant (tenzij je goed in die specifieke vorm wilt worden): belangrijkste is dat  je het leuk vindt en het dagelijks doet. Al is het yoga, fitness, of joggen het kan allemaal goed voor je gezondheid zijn en de weg naar groei zijn. Zolang je het maar doet…

De beste therapeut…

Als Chinees zijnde heb ik natuurlijk regelmatig contact met andere Chinezen en wanneer ik met hen aan het theeleuten ben, gaat het al gauw over gezondheid. Een van de dingen die dan vaak naar voren komt is dat Chinezen het lastig vinden om een goede therapeut te vinden. En besef, voor veel Chinezen is het ook daadwerkelijk lastig om er één te vinden! De therapeut dient namelijk Chinees te zijn, grijze haren te hebben, minstens 25 jaar in het vak te zitten en een Chinees tarief te hanteren. Nu voldoe ik zelf alleen aan het eerste, dus op zo’n moment knik ik wijselijk ‘ja’ en sip ik rustig verder aan mijn kopje thee.

“De beste therapeut ben jezelf”

Maar wie is voor een patiënt de beste therapeut? Eigenlijk is dat maar één persoon en dat is de patiënt zelf. Het merendeel van onze klachten zijn namelijk het resultaat van jarenlang een ongezond leven erop nahouden, dit in de breedste zin des woord. Als we een keer zouden kijken naar onze voeding, onze (gebrek aan) fysieke oefeningen, ons pad dat we aan het bewandelen zijn en hieraan verbetering durven en willen toebrengen, dan zou een groot deel van de patiënten niet meer langs hoeven te komen. Als acupuncturist kan ik de balans van het energetische lichaam wel herstellen en als Tai Chi leraar oefeningen meegeven, maar uiteindelijk zal de patiënt deze zelf in stand moeten houden.